Bij het verzamelen van vlierbessen komt men in het Oosten van ons land vaak langs vele struiken met mooie bessen van de Gelderse Roos. Gelderse Roos heeft de naam giftig te zijn, maar ook velen denken, vroeger zeker, dat vlierbessen giftig zijn. Wat ze ook rauw zijn.

De Gelderse Roos = Viburnum Opulus is een bladverliezende struik of zelfs kleine boom, die algemeen in Nederland (alleen zeldzaam in Zeeland) voor komt. De Gelderse roos bloeit vroeg in de zomer (eind mei, juni) met kenmerkende witte schermen. De plant draagt helderrode trossen vruchten vanaf augustus tot december. Het is niet de eerste plant waarvan de vogels de bessen opeten, dus de Gelderse roos heeft zelfs tot december vruchten. Dan worden ze zeker door vogels gegeten. De oorsprong van de plant en zijn naam blijft een vraag. Er zijn ook oude geschriften waarbij de bloem gebruikt is. De bloem stond in ieder geval al op het wapen van de graven van Gelre.

Dus vandaar de naam “Geldersche Roos”.

AANPLANTEN

Gelderse Roos kan gemakkelijk door stekken vermeerderd worden, zowel winter- als zomer-stekken lukt meestal goed. Deze plant kun je ook zaaien, alleen kan het soms erg lang duren voordat de bessen gaan kiemen (tot wel 1 ½ jaar later).

Gelderse Roos is ook als plant te koop.  Als bosplantsoen kosten ze slecht rond de 65 eurocent per stuk. Opgepot betaal je voor een struikje van 60-80 cm. rond de 4.50 euro.

MEDISCH

Rauw bevatten de vruchten van Gelderse Roos, net zoals de bast en zelfs de bladeren giftige bestanddelen. Om die reden wordt de bast ook vroeger al als geneesmiddel gebruikt.

INHOUDSSTOFFEN

Men verzamelt voor medische doeleinden het schors. Het beste van taken tot 3 cm. doorsnede en wel van de lente tot de zomer. Daarmee kan je thee, tinctuur en olie maken.

Het bevat: De hydroquinonen arbutine, methylarbutine en sporen van een vrije hydroquinone. Cumarinen, zoals scopoletine (werking-krampopheffend voor de baarmoeder en de kleine spieren) en scopoline. Verder de bitterstof viburnine, looistoffen (catechinen), valeriaanzuur, salicosiden, hasten en zeepstoffen.

Het werd en wordt gebruik als pijnstillend middel en het werkt ook kramp-opheffend, en mag zelfs bij zwangeren en kinderen worden gebruikt. Verder wordt het nog ingezet bij reuma. Gelderse Roos werkt acuut en snel.

Gebruik de bast van deze plant niet op eigen houtje. Als er sprake is van serieuze medische klachten ga dan naar je huisarts.

EETBAAR

In andere landen worden de vruchten (vaak na de eerste vorst) en het rode herfstblad (wel na fermentatie) verwerkt en gegeten. Door de vruchten te koken verliezen de vruchten hun giftigheid. Gelei van Gelderse Roos gemaakt smaakt erg lekker. Alhoewel er ook mensen zijn die dat verschrikkelijk vies vinden smaken. Natuurlijk wordt er ook wijn en likeur van Gelderse Roos gemaakt.

GELDERSE ROOS-GELEI

Voor een halve kilo aan gelei heeft men nodig:

• 225 gram rijpe Gelderse Roos-bessen
• de geraspte schil van ½ onbespoten sinaasappel
• 1 glas water
• 225 gram rietsuiker

Verzamel de bessen in de morgen na een droge nacht. Gebruik alleen de stevige bessen, gooi alle gekneusde en zachte weg op een plek waar vogels ervan kunnen eten.  Zet een roestvrijstalen pan met het glas water, de sinaasappelrasp en de Gelderse Roos-bessen op. Breng alles aan de kook en laat zeker 15 tot 30 minuten zachtjes sudderen.

Roer van tijd tot tijd met een houten pollepel. De bessen zullen in die tijd openbarsten. Passeer de vruchtenpulp door een roerzeef of iets vergelijkbaars. Meng de puree met de suiker. Breng het al roerend weer aan de kook, zodat de suiker helemaal opgelost wordt. Laat alles doorkoken totdat aan de zijkant van de pan kleine belletjes komen. Giet de gelei in een of twee goed schoongemaakte jampotten.  Sluit de potten en laat ze op een houten plank afkoelen. Draai de potten tijdens het afkoelen na 5 minuten om. En laat ze ongeveer 10 minuten op het deksel staan. Laat de potten vervolgens volledig afkoelen. Vergeet geen etiket op de Gelderse Roos-gelei te plakken.

Het recept van Gelderse Roos-gelei komt uit www.nederlands-dis.nl

TIP: De combinatie van Gelderse roos met appel en/of rozenbottel is erg lekker. Men kan ook lekkere appelmoes maken met 10 % Gelderse roos gelei erdoor gemengd. Kook zelf appelmoes: http://www.nederlands-dis.nl/nagerecht/appelmoes-2/