Er bestaan heel veel soorten tijm. In onze omgeving groeien er van nature ook enkele soorten, maar die zijn best vrij zeldzaam. Men kan dus eigenlijk beter geen tijm in het wild hier verzamelen. Dat is anders in landen rond de Middellandse zee, waar van nature de “Echte Tijm” plaatselijk heel veel voorkomt.
INLANDSE TIJM
Wilde tijm = Thymus serpyllum, vroeger bekend als kleine tijm is een meerjarig kruid uit de familie van de Lipbloemige platen. Het komt zeldzaam voor vooral in het oosten van ons land.
Tijm bloeit in de zomer met roze of paarse en soms witte bloemen. Ze zijn dan enorm in trek bij zowel hommels als bijen en andere insecten. En ook vlinders inclusief nachtvlinders bezoeken de planten. Samen zorgen deze bezoekers ervoor dat de bloemen bestoven worden.
Wilde tijm is een bodem-bedekkende plant die tot 10 cm hoogte kan groeien. De plant is inheems in Europa. Tijm houdt van droge en ietwat vochtige gronden en groeit het beste in de volle zon. De bladeren zijn zeer klein, ovaal en in tegenover elkaar liggende paren langs de stelen. De bladeren hebben een heerlijke kruidige geur. De hier groeiende wilde tijm is aanmerkelijk zachter dan de gekweekte soort, dus je kunt er best wat van gebruiken.
Wilde tijm bloeit in bolvormige trosjes aan het eind van de stengels. De bloemen bevatten zowel de mannelijke als de vrouwelijke delen, die door insecten bestoven worden.
Grote Tijm = Thymus pulegioides, is een overblijvende tijmstruik, die vaker voorkomt dan de kleine tijm vooral in de duinen en het Maasdal en verder in het oosten van ons land. Groeit op zonnige, open plaatsen op droge tot vochthoudende, matig voedselarme, neutrale of vaak kalkrijke grond. Te vinden in grasland, bermen, zonnige plekken in bossen en langs bospaden, afgravingen, rivierduintjes, rivierdijken, zandige plekken in het winterbed van de rivieren en zeeduinen.
Groeit in pollen tot 30 cm hoog. Bloeit in trosjes met paarse lipbloemen aan het einde van de stengels in de zomer.
VERDER
Er komen hier nog enkele andere tijmsoorten in het wild heel beperkt voor. Kijk voor meer informatie over bijvoorbeeld Kruiptijm, dat alleen op enkele plekken in Zuid-Limburg groeit op: https://wilde-planten.nl/kruiptijm.htm
Wij kennen tijm vooral uit het gebied van de Middellandse zee. Daar groeit de Echte Tijm = Thymus Vulgaris. Hier wordt in kruidentuinen vooral meer wintervaste versies daarvan aangeplant als de Duitse “Winter”Tijm.
AANPLANT
Zaaien (Duitse Winter = Thymus Vulgaris) onder of achter glas op zaaibed of in een zaaibak in maart-april, afdekken met dun laagje grond. Optimale kiemtemperatuur 20 graden C. Zorg dat het zaaisel niet uitdroogt. Na kieming het liefst wat koeler zetten. Een deel van het zaad zal snel kiemen, maar er kiemt altijd nog zaad na best lange tijd. In mei uitplanten op 25 x 25. Ter plekke in juni-juli zaaien. Pas het tweede jaar gaat tijm bloeien. Altijd de planten om ze beter te laten overwinteren na de bloei korter knippen. Een strenge en natte winter overleven ze vaak slecht.
WILDE SOORTEN AANPLANTEN
Ook de hier voorkomende wilde soort van tijm, de kleine en grote tijm wordt als zaad aangeboden. In wat natuurlijkere tuinen en voedselbossen zou je die vooral op zonnige plekken moeten uitplanten.
Ik zou deze soorten zeker eerst onder glas voorzaaien en pas later uitplanten. Eenmaal goed aangeslagen zijn deze soorten beter tegen vorst bestand dan de Echte Tijm, maar de echte tijm geurt wel veel sterker.
MEDISCH
Alle tijmsoorten worden ingezet bij ademhalingsproblemen, hoest en ontstoken bronchiën.
Tijmsiroop helpt goed tegen klachten van de luchtwegen en keel.
Aftreksel van tijm worden gebruikt bij krampen en problemen met de spijsvertering.
INHOUDSSTOFFEN
Etherisch Olie gewonnen uit Echte Tijm: 30 – 50% thymol, 1-5% Carvacrol, p-Cymen 15-20%, gamme-terpinen 5 -10%, 1,4 – 2,5% thymolmethylether en wat Borneol, Camphen, 1-8-Cineol, Linalacetaat, terpenyl acetaat en verschillende Sesquiterpenkoolwaterstoffen.
Etherische Olie gewonnen uit Kleine Tijm: 20-40% Carvacrol, 1- 5 % Thymol, 5 -15 % p-Cymen en 5 – 15% gamma-Terpinen, en Borneol, Bornylactaat, Caryophylleen, 1,8-Cineol, Geraniol en Linalool.,
Ter informatie: Cavacrol is een sterk anti-septisch middel en een belangrijke smaakstof in tijm en andere kruiden.
Gedroogde bloemen houden motten weg uit kleding en beddengoed.
De olie uit tijm gewonnen wordt gebruikt in zeep en parfums.
EETBAAR
Het is als kruid lekker in een salade, maar ook geschikt bij vis en vlees (en lever, dus paté). De bladeren kunnen gedroogd worden om later te gebruiken. Dan is het slim om het blad voor de bloei te verzamelen, daar het dan beter de geur en smaak vasthoudt. Er kan ook een goede kruiden-thee van worden gezet.
Tijm geeft smaak aan kruidenomeletten. Paddestoelen-gerechten krijgen altijd meer smaak met tijm. De bloemetjes kan men als smaak-gevende elementen bij vis en salades gebruiken.
RECEPT
Volgend ovengerecht is een smakelijk gerecht, waar de smaak van tijm bijzonder uitkomt. Het is uiteraard ook vegetarisch te maken, door de tonijn te vervangen door bijvoorbeeld plakjes gerookte tofu.
OVENSCHOTEL MET BLOEMKOOL, AARDAPPEL, TIJM EN TONIJN
- ½ kilo iets melige aardappel
- ½ kilo bloemkool (dat is normaal een halve, snij deze dwars door)
- Handvol verse tijmtakjes
- Blikje tonijn
- 1 ei
- 3 eetlepels bloem
- ¼ liter melk
- Olie (olijf of raap-)
- Voldoende plakken licht belegen boerenkaas om de schotel te bedekken
- Peper en zout
- Eventueel wat broodkruim
Verwarm de oven voor op 200 graden.
Schil de aardappel, snij die in grove plakken. Zet de aardappel op in ruim water en kook ze 5 minuten voor. Snij intussen van de bloemkool de roosjes los en schil de steel en snij die in reepjes. Maak dan het blikje tonijn open en laat die uitdruipen (ik gebruik hier bij voorkeur tonijn in water voor, want die bevat meestal veel minder zout). Rits de blaadjes los van de tijmtakjes. Meng in een kom het ei, de melk, wat zout en peper en de bloem. Klop het los en luchtig.
Giet de aardappels af. Verdeel die met de stukjes bloemkool over de licht met olie ingevette ovenschaal. Verdeel daar de stukjes vis over. Giet het beslag over de groente met de tonijn.
Verdeel de tijmblaadjes en bedek alles met de plakken kaas. Strooi er eventueel nog wat broodkruim over.
In de oven tot de schotel mooi goud bruin is (duurt maximaal 3 kwartier).