Wilde Marjolein = Origanum Vulgare was een lange tijd in Nederland een beschermde plant. Het groeit wel hier en daar, maar niet zo overvloedig als in de landen om ons heen. In België vindt men bijvoorbeeld veel marjolein in de Maasvallei, maar daar is het wel nog beschermd. In vele landen (als je bijvoorbeeld op vakantie bent) is het geen enkele probleem om zelf marjolein te oogsten. Marjolein groeit ook prima in je tuin of zelfs in een pot op een balkon.
Marjolein groeit in pollen en wortelt tot 50 cm diep. Het groeit op grazige, zonnige plekken en daarnaast langs dijken. Het liefst op droge, weinig voedselrijke plaatsen, meestal kalkrijke leem of zandgrond. De planten worden 30 tot 60 cm hoog, hebben vaak licht rood-gekleurde eironde bladeren. De bladeren bevatten lichte haren en klierpuntjes aan de onderzijde, de geur is kenmerkend en sterk. Marjolein heeft tweeslachtige bloemen, meestal paarsrood of roze, soms ook wel wit.
En hoort tot de familie der lipbloemige planten.
Meer informatie over wilde marjolein in de lage landen op de site van Klaas Dijkstra: https://wilde-planten.nl/wilde%20marjolein.htm
Vanuit de Italiaanse keuken kennen we het als Oregano, waarbij dan alleen het blad wordt gedroogd. Oregano of marjolein wordt na het zuiden toe steeds krachtiger van smaak. Er bestaan hel veel variaties van deze plant, die allemaal ook anders geuren.
AANPLANT
Zaaien van eind april tot eind zomer. Wilde marjolein is een meerjarig kruid. De plant kan echter niet tegen te strenge vorst. De Wilde marjolein wordt ongeveer 40 cm hoog. Tijdens de prachtige bloei in de zomer vormt de Marjolein een ideale plek voor insecten en vlinders. Zaaien in april onder glas of in mei op zaaibed buiten. Overplanten op 40 x 40 cm. 1 gram zaad geeft genoeg planten voor ruim 25 m2. Verkrijgbaar bij alle zaaihuizen.
Ook plantjes worden hier te koop aangeboden (vaak al vanaf 1,50 per stuk). Niet planten op rijke, natte grond met veel compost. Grind of schrale zandgrond in combinatie met zon is geschikter, omdat dan de wilde marjolein meer smaak krijgt.
KEUKEN
De hele plant is vers of gedroogd als keukenkruid te gebruiken.
Vroeger traditioneel gebruikt om er thee van te zetten, maar vooral vanwege de geur ook gebruikt in de linnenkast en badwater. Bierbrouwers gebruikten marjolein om extra aroma aan hun brouwsels te geven. Traditioneel werd het vaak samen met appel en ui gebruikt als vulling voor groot vlees en gevogelte. Als oregano is een van de standaard kruiden in provinciaalse kruiden en Italiaanse kruiden. Wilde Marjolein hier moet je eigenlijk niet koken, want dan verliest het zeer tere smaak. Vers over salades en gerechten smaakt het wel heerlijk. Wil je ermee koken koop dan oregano uit het Middellandse zeegebied, dat heeft een erg sterke smaak.
MEDISCH
Vroeger werd marjoleinsuiker aan mensen met nier- en oogziekten gegeven. De etherische olie wordt gebruikt bij ademhalingsproblemen en problemen et de vertering. Het kruid werd ingezet ter bevordering van de galproductie, bij maag-darm ziektes en verkoudheden. Ook bij reuma werd het gebruikt.
INHOUDSSTOFFEN
Etherische olie: terpene met 40 tot 70 % carvacrol, 8 tot 10 % ypsilon-terpine, 5 tot 10% p-terpine, 1 tot 3 % alfa-pine , 1 tot 3% myrcene, 1 tot 2% alpa-terpie en 1 tot 4 % thijmolie.
Het kruid: 0,15 tot 1 % etherische olie met carvacrol als belangrijkste ingredient. Verder flavonoides als naringine, apigenine en luteoline. En ook fenolcarbonzuurderivaten , met vooral rozemarijnzuur.
Ter informatie: Carvacrol staat al lang bekend om haar sterke werking tegen micro-organismen. Oplossing ervan kan als jodium worden gebruikt.
GEBRUIK
Marjolein is vers als kruid zeker gemengd met munt is erg lekker om aardappelsalade, maar het geeft ook tomatensalade een eigen smaak. Door gemengde groene salades smaakt het ook lekker. Men kan het zowel vers als gedroogd gebruiken. Brood en uiteraard pizza wordt er smaakvoller van. Heerlijk door gekookte rijst of pasta.
Traditioneel werd appelgelei vroeger vaak met marjolein op smaak gemaakt.
RECEPT
THEE van verse Marjolein, gezet met zonnewarmte
- 200 gram bloemknopjes van wilde marjolein (het liefst inde ochtend geplukt, als de dauw net verdampt is).
- 1 liter (bron-)water (uiteraard zonder bubbels)
Neem een grote glazen pot. Doe er de marjolein-bloemen in. Giet het water erover. Neem een theedoek en zet die met een groot elastiek vast over de pot. Zet de pot achter een raam in de zon. De zon verwarmt het water en zo wordt de subtiele smaak van de bloemen afgetrokken. Als het donker is geworden, de vloeistof zeven. Koel serveren.
APPEL-MARJOLEIN-GELEI
- 1 kilo moesappels (bij voorkeur biologische)
- 1/3 liter water
- 1 klein wijnglas witte azijn (wijn- of appel-)
- 1 bos marjolein
- Suiker naar de hoeveelheid appel-vloeistof( 1 op 1)
Was appels, snij eventuele slecht plekken weg. Snij de appels met schil, klokhuis en al in stukken.
Zet de stukken appel met ¾ van de marjolein en het water met azijn op. Kook alles zeker 45 minuten tot een uur op een klein pitje. Giet de massa dan in een keukendoek (in een vergiet) en vang de vloeistof op. Niet te hard knijpen, want anders wordt de vloeistof troebel. Meet de hoeveelheid af. Op een liter vocht een kilo (riet-)suiker toevoegen. Breng de vloeistof met de suiker aan de kook. Wel goed roeren zodat de suiker helemaal oplost. Kook dit vervolgens op een hoog vuur in 10 tot 15 minuten in. Voeg dan de rest van de fijngesneden marjolein erbij. Haal dan wel de pan van het vuur. Laat het geheel een minuut of wat afkoelen en roer dan nogmaals de marjolein goed door de gelei heen. In schone potjes gieten, met deksel sluiten en op een houten snijplank of zo volledig laten afkoelen. Zet de potjes na 10 minuten afkoelen de potjes een minuut of 5 op z’n kop.
De gelei is erg lekker bij groot vlees of paté.
Voor meer recepten kijk op Nederlands Dis: http://www.nederlands-dis.nl/basis/eten-uit-de-natuur/uit-de-natuur-enof-je-tuin-wilde-marjolein/