Salie = Salvia officinalis is hier ook in het wild al lang groeiende lipbloemige kruidplant. Salie groeit van oorsprong in de Balkan en in de landen rond de Middellandse zee, maar is net als vele andere kruiden vooral door monniken door heel Europa verspreid. Insecten en vlinders zijn dol op deze plant, waarvan de bladeren al bij aanraking een sterke geur geven. Het zijn stevige halfheesters, 30-100 centimeter hoog. De plant groeit in dichte bundels van vertakte, behaarde stengels. De bladeren groeien in paren. En zijn grijsgroen van kleur vaak met gele vlekken op oude bladeren. Vaak dik, donzig en hebben een ovale vorm met opvallende nervenopbouw aan de onderkant van het blad.
De bloemen bloeien aan het eind van de zomer. Ze zijn lichtpaars tot blauw van kleur met rechte bovenlip, in vier- tot tien-bloemige schijnkransen. Ook bestaat er salie met witte en roze bloemen, deze komen minder vaak voor. De bloemen verschijnen op het oude hout. De bladeren ontwikkelen een sterke geur en hebben een eigen, kenmerkende wrange, warme smaak. Ook de gedroogde bladeren zijn uitermate aromatisch en pittig. Men oogst het blad vaak vers in de zomertijd en om te drogen gewoonlijk begin van de herfst. Salie is erg goed te drogen, gewoon bosjes ervan binden en op een tochtige, droge plek uit de zon op hangen.
VELDSALIE
Als “wilde” plant groeit in de Lage Landen Veldsalie. In Nederland en België is veldsalie inheems. Veldsalie is vooral te vinden in een paar rivierdalen, onder andere langs de Maas. Het is echter een bedreigde soort, dus moet men dit niet verzamelen of plukken.
Veldsalie is wel als plant te koop en kan je net als gewone salie en wel een paar honderd andere soorten salie in je tuin planten. Want er is heel veel variatie in salie. Alle soorten zijn in principe zowel medisch als in de keuken te gebruiken. De sterkte van de smaak en de medische werking varieert echter wel.
AANPLANTEN
Salie hoort zowel in een kruidentuin voor keukengebruik, als in een medicinale tuin. Salie zou eigenlijk in elke tuin en voedselbos moeten staan. Men kan natuurlijk plantjes kopen, maar zelf zaaien gaat erg goed. Plant wel bij voorkeur veldsalie en/of salie officinalis, maar bijvoorbeeld geen “White Sage”. Deze salie soort wordt hier gedroogd ingevoerd, alleen groeit het hier wel redelijk, maar ontwikkeld hier (zonder het woestijn- of savanneklimaat) nooit de geur, waarom het zo bekend is.
De bolster verkoopt zeker biologisch zaad van gewone salie. Zaaien in maart-april op een zaaibed. Later uitplanten tot op 40 x 40 cm. Salie is een meerjarige plant, maar door om de twee jaar (het bloeit pas in het tweede jaar op oud hout) weer nieuw te zaaien, houd je de beplanting vers. In de natuur zaait salie zich na de bloei vanzelf weer uit.
MEDICINAAL
Salie-thee werkt goed bij keelontstekingen. Ook bij kiespijn werd saliethee gebruikt.
Men oudsher werd salie verbrand om (zieke)kamers te ontsmetten. Salie heeft een sterke antibiotische werking (anti-bacterieel en anti-schimmel). Waterige en alcoholische aftreksels van de bladen worden voor spoelingen en gorgelen gebruikt bij mond-, tandvlees-, kaak- en amandelontstekingen. Wonden worden met salie-olie ontsmet. Salie zit vaak in (kruiden-)tandpasta.
“Smudgen” = Het verbranden van salie blaadjes verdrijft vervelende luchtjes en werd sterk desinfecterend. Men kan naast het verbranden op houtskool, ook water met salieblaadjes laten koken. Men legt vaak salieblaadjes in de linnenkast, omdat het insecten verjaagt.
In heel veel culturen wordt salie ritueel verbrand, en naast om de ruimte te desinfecteren gebruikt om een ruimte vrij van andere invloeden te maken.
INHOUDSSTOFFEN
Salieblad: 1 tot 2,5% etherische olie (salie-olie), hydroxykaneelzuurderivaten, roosmarijnzuur, chlorogeen-, cryptochlorogeen- en neochlorogeenzuur. Verder koffiezuur, meervoudige complexe suikerverbindingen als apigenine en luteoline, Kamferolie, di-terpene stoffen als carnosolzuur en tri-terpene stoffen. Verder sporen van metaalverbindingen als ijzer, magnesium en zink.
Wordt medicinaal gebruikt als tinctuur, aftreksel en thee bij tand-, mond- en slijmvliesontstekingen. Salie zit in vele medische middelen verwerkt.
KEUKENGEBRUIK
Salie wordt als kruid gebruikt bij vette gerechten. Ook Franse uiensoep krijgt zijn kenmerkende smaak door toevoeging van wat saliebladeren. Er zijn vele traditionele gerechten met varkensvlees en gans waarin onder andere voor de vulling salie werd gebruikt. Veldsalie werd hier vroeger voordat men hop in bier toevoegde vaak gebruikt om bier koppiger te maken en meer smaak te geven.
Toch is salie niet echt populair in de keuken van hier. Misschien omdat salie niet goed bij veel andere kruiden past en dosering best erg terughoudend moet zijn. Daarbij geeft zeker de combinatie van salie met gebakken uien heerlijke gerechten geeft. Salie moet je nooit in grote hoeveelheden gebruiken. Dat zeker niet tijdens zwangerschap en als je de borst geeft.
Naast de bladeren worden de bloemen in salades met sterke smaken gebruikt.
SALIE-THEE
Zowel van vers als gedroogd blad kan men kruidenthee met salie zetten. Dit geeft verlichting door het bijvoorbeeld bij keelontsteking en mondproblemen te drinken. Daarnaast kalmeert salie thee het zenuwstelsel en is werkzaam bij een lage bloeddruk. Het bevordert de spijsvertering. Salie helpt ook bij een slechte eetlust en tegen winderigheid en kan helpen diarree te overwinnen.
SALIEAZIJN
Deze azijn Is erg geschikt voor vette vleesgerechten in de marinade en om sla met (gebakken) ui diepte te geven. Men neemt twee handvol bladeren en bloemen op een droge dag in de middag geplukt, stopt die in een afsluitbare pot. Men kan ervoor kiezen wat andere kruiden erbij doen als bonenkruid, marjolein, tijm en lavendel. Ook knoflook past erbij. Verhit voldoende appel- of witte wijnazijn en giet dat over de kruiden zodat die net onder staan. Zet de azijn zeker twee weken weg. Wil je snel resultaat kan je zelfs de pot met azijn een week in de felle zon zetten. Men kan de azijn eventueel zeven.
SALIEBOTER
- 100 gram boter
- 2 hard-gekookte eieren
- 1 eetlepel salie (fijn-gehakt)
- Zout en peper
- Worcestersaus
- Wat citroensap
De eieren moeten echt hard gekookt zijn en volledig afgekoeld. Pel de eieren en wrijf ze door een zeef. Vermeng ze met de zachte boter, voeg naar smaak peper en zout erbij en een paar druppels worcestersaus. Vermeng bovenstaand mengsel met de salie en een paar druppels citroensap. Goed vermengen. Heerlijk op geroosterd brood en warm vers brood. Maar ook geschikt bij pocheerde vis.
Wat knoflook of daslook past hier goed in.
VULLING VAN SALIE (voor Tomaten , Uien, Courgettes en Paprika’s)
- 1 gesnipperde kleine ui
- 1 eetlepel salie fijngehakt
- 1 theelepel tijm
- 1 kop broodkruim
- 1 eetlepel gehakte walnoten
- 1 eetlepel havermout
- 1 ei
- teentje knoflook
- zout en peper naar smaak
Meng alles goed door elkaar, proef de vulling en voeg eventueel nog wat peper of zout toe. Vul er de uitgeholde groente mee. Beboter een ovenschaal. Leg de gevulde groentes erin en bak alles in 20 minuten in een oven van 200 °C.
- Hetzelfde mengsel kan men ook gebruiken als vulling voor gans of in een varkensrollade. De braadtijd is dan ongeveer 10 minuten langer dan voor het vlees zonder vulling.
GEFRITUURDE SALIE BLAADJES
Net als peterselie kan men salie-blaadjes zo frituren. Maar door een beslag om de blaadjes door te halen, smaken de blaadjes uniek:
Een beslag van
- 100 gram bloem
- snufje zout
- 2 eetlepels olijfolie
- 4 eetlepels warm water
- het eiwit van 1 groot ei
Klop dit alles tot een mooi beslag en zet dit het liefst een uur koel weg. Haal de blaadjes (liever niet wassen, maar schoon-borstelen) door dit beslag en bak ze gelijk in een frituur van 170 °C in 2 tot 3 minuten mooi bruin en gaar. Laten uitlekken op keukenpapier.
Men kan deze blaadjes zo eten eventueel met een dipsaus, maar ze zijn ook mooi op een salade of als smakelijke garnering bij een mooi gebakken of gegrild stuk vlees. Met bijvoorbeeld salie boter voor de jus of saus en rijst als garnituur.
Ook blaadjes van andere planten kan men zo frituren: zoals blad van zuring, daslook, basilicum maar ook bloemen van salie, dovenetel en roos.
SALIE & UIEN-SOEP
- 4 uien
- 40 gram boter
- 40 gram bloem
- 1 groot glas droge wijn
- 8/10 liter groentebouillon
- Peper, zout
- Handvol salie blad
Uien schoonmaken en fijnsnijden. Aanbakken in de boter, tot de uien mooi bruin zijn aangebakken. Bloem erbij en dit mengsel even doorwarmen. Dan de wijn erbij, maar wel goed blijven roeren. Dan langzaam de bouillon erbij en al roerend aan de kook brengen. Op een zacht vuur 25 minuten laten doorkoken. De laatste tien minuten de fijn gesneden blaadjes salie laten meekoken. Eventueel nog op smaak maken met peper en zout.
Serveren met in elk bord of kom een boterham uit de oven waarop U boerenkaas hebt laten uitsmelten.
Er zijn nog vele andere recepten met salie. Bij aardappelpuree smaken enkele fijngehakte blaadjes ook erg lekker.
//
Waarom komt er witte schimmels op salie bladeren
//
Salie bloeit in het begin van de zomer niet op het eind. Staat nu overvloedig in bloei.