Pruimen zijn al zeer lang door mensen geplukt en gegeten. Naast de uit wilde soorten ontwikkelde soorten kan men ook nog van wilde voorlopers pruimen plukken en verwerken. Op elk erf stond vroeger wel een pruimenboom. En we zouden nu onze eetbare leefomgeving sterk bevorderen als we in bijna alle tuinen en voedselbossen pruimen in vele soorten zouden planten. 

BOTANISCH

Pruimen zijn lage, bladverliezende bomen of struiken, die meestal al in april – begin mei bloeien met vaak heel lekker ruikende bloesem. Pruim heet in het Latijn Prunus Domestica. Hoort bij de rozenfamilie. Pruimenbomen zijn eenhuizige planten. Ze moeten daarom door insecten worden bestoven. Voor een goede vruchtzetting moet u twee rassen aanplanten die tegelijkertijd bloeien en jaarlijks veel stuifmeel leveren. Er bestaan wel rassen, die in een kleine tuin passen en zichzelf bevruchten. Naast beperkte bestuiving heeft vooral te koud of te nat weer tijdens de bloei invloed op de opbrengst. Een warme plek is daarom gunstig. Als je bij pruimen opbrengst wilt, plant dan meerdere soorten, maar dan wel soorten die elkaar kunnen bevruchten. Rijpe vruchten leveren pruimenbomen vanaf juli tot augustus. Alle planten uit de familie van de rozen worden door vele insecten & vlinders gezocht (en zijn dus nuttige waardplanten).

VOOROUDERS

Een oude soort, die vroeger bij veel huizen en boerderijen stond is de KERSPRUIM

De kerspruim die oorspronkelijk waarschijnlijk in het Midden-Oosten en de Balkan voorkwam is waarschijnlijk een van de voorouders van alle pruimensoorten. Ook bij ons komt hij aangeplant en verwilderd voor. De boom werd vroeger veel in ons land aangeplant, maar wordt tegenwoordig weer veelvuldige geplant.

SLEEDOORN DE MOGELIJKE ANDERE VOOROUDER

De sleedoorn is waarschijnlijk een andere voorouder van de gekweekte pruim. Deze warrige struik kan wel 6 meter hoog worden en is een goede bescherming om rond een terrein te plaatsen. Zie verder op: http://www.natuur-keuken.nl/eten/slee-pruim-of-doorn-levert-echt-zure-vruchten/

AANPLANTEN

Pruimenbomen houden niet van een te natte grond. Is dat op uw terrein het geval is het noodzakelijk om wat aan de waterhuishouding te doen.  Een goede bodemstructuur is ook van belang, zeker omdat pruim best tere wortels heeft. Op zeer zware klei en natte dalgronden moet men pruim echter nooit planten. Pruimbomen houden van warmte, dus een beschutte zuidhelling met betere grond levert veel meer pruimen op. Onder de pruimensoorten zijn kwetsen vaak sterker dan veel jongere rassen. Omdat pruimen niet zo stevig groeien als kersen en appelbomen, moet men bij een goed vruchtjaar zeker de takken voor de last aan pruimen ondersteunen. Hoogstam bomen moet men op een afstand van 6 tot 8 meter planten. Laagstampruimen hebben een ruimte van 5 tot 6 meter nodig. Pruimen moet men niet vaak snoeien, het beste na de oogst. Treft men een verwaarloosde pruimenboom is het beter om maar per jaar slechts 1/3 van de boom maximaal weg te snoeien.

OP GOEDE GROND

Wil je goede oude soorten, die met liefde en veel zorg gekweekt zijn, bezoek dan als je niet te ver van Breda woont, de kwekerij Op Goede Grond in Rijsbergen even naast Zundert. Kijk ervoor op hun site www.op-goede-grond.nl en maak voor je de kwekerij wilt bezoeken wel een afspraak.  Zij bieden zelf-bestuivende pruimen, omdat mensen vaak geen ruimte hebben voor meerdere bomen. In hun kwekerij hebben zij als zelf-bestuivende rassen de reine-claude d’oullins, de opal, de hauszwetsche en de dubbele boerenwitte . De kwetsen, super voor de inmaak en taarten, zijn altijd zelf-bestuivende pruimen. En dan heb je nog Victoria, de favoriet van Monique van Op goede Grond. De meeste pruimen mogen bij de goede grond weg voor 35 euro, maar de prijs blijft afhankelijk van de stamdikte. Ze hebben pruimen als laagstaande halfstok en hoogstam staan.

ENIGE PRUIMENSOORTEN

We behandelen enkele oude soorten, die hun nut in de tijd hebben bewezen

OPAL

Dit is een paarsrode met een geelachtige achtergrond, de pit zit los. Oogstrijp vanaf eind juli. Het enige probleem is, dat de rijpe puimen snel van de boom vallen. Opal bloeit ryaal in april. Het ras is redelijk zelfbestuivend, maar met bestuiving van Reine-Claude d’Althm of Rillaar is de opbrengst vaak nog hoger. Deze pruim heeft sommige jaren echter een teveel aan pruimen voor de takken. Het is een ras uit 1946. Geschikt als moespruim en om zo te eten.

BLAUWE van RILLAAR

Dit ras heet ook wel Sanctus Hubertus. Geeft ovaalvormige, blauwe pruimen. De productie treedt vroeg op, soms is het daarom nodig om te dunnen. De pruimen zijn rijp juli-augustus. Ze moeten pas goed rijp gegeten worden. Schil is vrij hard met een soort waslaagje en de pit zit meestal vrij vast. Dit is een redelijke zelfbestuiver, maar wederzijdse bestuiving is bijvoorbeeld mogelijk met Reine-Claude d’Althan. Het is geen snelle groeier.

FRANSE WIJNPRUIM

Vaak Monsieur Hatif genoemd en is een lastige wat betreft bevruchting. Het levert half augustus langwerpige, paarse pruimen. De pit zit los, de smaak is goed maar het vruchtvlees kan vrij droog zijn. Deze pruim heeft wel ruimte nodig en een andere pruim voor bevruchting. De Blauwe van Rillar en Queen Victoria zijn daar erg geschikt voor.

QUEEN VICTORIA

Eind augustus zijn deze pruimen meestal met een bleek geel-rode schil en met geel gekleurd vruchtvlees rijp. Het is een zeer gewaardeerde pruim voor in de keuken. En de pit zit daarbij los. Kan ook in zeer kleine tuinen groeien. Het is een goede zelfbestuiver en een goede bestuiver voor vele andere pruimen als Czar, Monsieur Hatif en de Blauwe van Rillaar.

REINE-CLAUDE soorten

Bij ons wordt vaak Reine-Claude d’Althan (of soms Conducta genoemd) geteeld. Deze is meestal net na de Victoria rijp. Het zijn mooie, violetkleurige, voldoende grote handpruimen. Het is echter geen zelfbestuiver. Wederkerige bestuiving is onder andere mogelijk met De Blauwe Van Rillaar en Victoria. Een veel grotere reine claude is de Reine-Claude Violette. Die zijn rond augustus-september rijp. Een ideale dessertpruim en dus geschikt voor verwerking. De kleur is dof violet, en de doorschijn is groen. De vruchtbaarheid is goed, maar raagt wel wisselvallig pruimen (vaak om het jaar!).

GEWONE KWETSEN

Dit zijn pruimen die laat oogstbaar zijn (tweede helft september). De zijn pruimen voor de keuken en om te drogen. Maar als handpruim zijn ze als ze rijp zijn geschikt, zeker omdat er dan geen andere pruimen hier meer zijn. De pit zit meestal mooi los en het vruchtvlees is purperrood. Groeit op vrijwel alle gronden. De vruchtbaarheid is groot en de oogsten zijn constant.

VERZAMELEN

Omdat wij zelf dicht bij de Duitse grens wonen, plukken we de meeste pruimen zelf zo langs de weg in Duitsland. Duitsers hebben nog steeds de gewoonte om langs landwegen (ook wegen met weinig verkeer) vruchtenbomen te planten. En er is geen enkele reden om die vruchten niet te plukken, vinden de bewoners in ons buurland.

GEBRUIK

Van pruimen kan men de bloemen frituren en zo in salades gebruiken. Daarnaast zijn de vruchten vaak zo te eten en te verwerken tot jam, gelei, drank en vruchten op sap. En pruimen zijn ook gemakkelijk te drogen. Van het blad van pruimen net als van sleedoorn wordt ook wel thee-getrokken, maar het levert een erg samentrekkende thee op (dus geschikt voor zuinige mondjes). Naast in suiker, zijn de vruchten ook in zout en azijn in te leggen.

MEDICINAAL

Medicinaal is sleedoorn en pruim al zeer lang gebruikt, zoals de bloemen als thee om bloed te zuiveren en de stofwisseling te prikkelen. Bloemen en bladeren werden gegeven bij maagkrampen en diarree. Het verse sap bij neusbloedingen en als gorgeldrank bij tand-, keel- en mondproblemen.

INHOUDSSTOFFEN

Vruchten: 10 tot 20% suiker en fruitzuren. Wordt van ouds gebruikt als licht laxerend middel.

Olie uit de pitten bevat 25 tot 35 % vette, halfdroge olie dat samengesteld is uit vetzuur-triglyceriden als myristin-, palmitrin-, stearine-, olie- en linolzuur. Het wordt geraffineerd gebruikt als olie in de keuken.

Blad bevat looistoffen, zuren, flavonoides, amygdalin en cumarine.

RECEPTEN

PRUIMENJAM

Gebruik voor jam het liefst gaaf, niet overrijp fruit. Kies aromatische vruchten. Was de vruchten zorgvuldig en snij alle aangetaste plekjes weg. Ontpit de pruimen, maar doe een stuk of tien pitten in een linnen zakje of een groot thee-ei.

PRUIMEN-NOTEN JAM

Voor 2 jampotten

• ¾ kilo rijpe pruimen
• wat pitten van de pruimen of 1 eetlepel bittere amandelen ( het laatste geeft meer smaak)
• sap van 1 citroen
• ½ kilo rietsuiker
• 75 gram gemengde, gepelde noten (amandelen, hazelnoten, walnoten, zonnepitten)

Halveer en ontpit de pruimen. Pureer het vruchtvlees. Hak de bittere amandelen fijn en stop ze ( of de pitten van de pruim) in een thee-ei. Voeg het citroensap bij de pruimenmoes, hang het thee-ei erin en breng alles al roerend aan de kook. Laat de massa op een laag vuur in ruim 25 minuten tot 2/3 inkoken. Zorg dat de prut niet aanbrandt. Voeg dan de suiker erbij, breng opnieuw aan de kook en kook alles nog zeker 15 munten in. Doe dan een theelepel jam op een schoteltje of op de aanrecht. Loopt het niet meer uit dan heb je de jam voldoende ingekookt. Hak of maal de noten fijn. Haal het thee-ei uit de jam, roer de noten erdoor en laat alles nog 10 minuten staan. Breng de jam weer tot de kook en doe de jam in goed schoongemaakte potten, maar roer daarvoor de jam nogmaals helemaal door.

PRUIMENCOMPOTE

Pruimencompote is een oud Nederlands gerecht dat meestal warm gegeten wordt. Soms zijn er aan de gedroogde pruimen nog gedroogde abrikozen, grote rozijnen en gedroogde appelschijfjes toegevoegd (of te wel Tutti-frutti).

Pruimencompote wordt normaal traditioneel gemaakt van gedroogde pruimen. Sommige gedroogde pruimen zijn zo sterk gedroogd dat deze geweekt moeten worden. Het gebruik van koude thee bevorderd de smaak van de pruimen. Laat de zeer gedroogde pruimen zeker een nacht weken.

Laat de pruimen na het weken 20 minuten koken (haal wel de pitten zo nodig na het koken uit de pruimen).

Wil je van verse pruimen pruimencompote maken, ontpit ze en kook deze in 5 minuten geheel zacht en gaar. Voeg een eetlepel rietsuiker en tevens een pijpje kaneel erbij. Bind het vocht met een eetlepel maïzena of aardappelmeel die is aangemaakt met een beetje water af. Laat het geheel wat afkoelen en serveer.

Andere gerechten met gedroogde pruimen:

Een gerecht uit Drenthe van vroeger: http://www.nederlands-dis.nl/nagerecht/pap-brij-12-proemkreuze-streekgerecht-drenthe/

Voor veel recepten voor pruimen kan men op mijn kooksite kijken: www.nederlands-dis.nl