JENEVERBES ( Juniperus Communis) is een karakteristieke boom of struik, die wel tot 6 meter hoog kan uitgroeien. Het hoort bij de familie van de Cipressen. Goede leefomstandigheden voor jeneverbes-planten worden in de Lage Landen steeds moeizamer te realiseren. Met als gevolg dat er steeds minder jeneverbessen in de het wild te vinden zijn. Daarnaast is in het verleden ook behoorlijk stom met de bescherming van deze bijzondere inlandse planten omgegaan. Door er hekken om heen te zetten, werd het voor schapen onmogelijk om langs de struiken te lopen.  Daardoor bleven er geen rijpe bessen meer aan hun wol hangen en konden de schapen deze plant niet meer verspreiden. Daarbij speelt mee dat de rijpe vruchten maar een vrij korte periode kunnen kiemen. Zowel in België als in Nederland is jeneverbes beschermd en staat ook op de Rode lijst als gevoelig en sterk afgenomen.

Groeit van nature bij zandverstuivingen en op heidegebieden. Houdt van licht zure tot zure grond.

De meer zuidelijk groeiende jeneverbessen zijn aromatischer.  De donkere tweejarige bessen bevatten de meeste smaak en daaruit kan jeneverbesolie gewonnen worden.

Jeneverbes kent mannelijke en vrouwelijke planten. Alleen de vrouwelijke planten dragen bes, maar de bloemen van de vrouwelijke planten, moeten wel door de mannelijk bloemen bevrucht worden.  Door de wind wordt het mannelijke zaad verplaatst. De jeneverbessen bloeien met kleine groene bloemetjes in mei en juni, ze zitten aan de basis van de naalden. Jeneverbes kent wintergroene stijve naalden en die stekelig in clusters van drie aan de takken zitten. De groene kegelachtige vruchten groeien uit in de herfst en verkleuren in de loop van het volgende jaar van blauw tot bijna zwart. De verse bessen zijn eetbaar, maar vooral de al aan de struik gedroogde donkere bessen worden door mensen verzameld.

AANPLANT

Op niet alle grond doen jeneverbessen het goed. Heb je licht zure of behoorlijk zure grond, met veel zand in de bodem kan met naast bosbessen ook jeneverbessen planten in je grotere tuin of voedselbos. Zon doet jeneverplanten veel goed. Plant in pot kost rond de 3 euro.

MEDISCH

De bessen worden al zeer lang door mensen als medicijn zoals bij blaasontsteking en olie van jeneverbes voor zenuw- en reumatische pijnen. Er wordt vaak thee van de bessen gezet.

INHOUDSSTOFFEN

Jeneverbes: 0,8 tot 2% etherische olie, looistoffen van het catechin soort ( dus polyfenole stoffen die als anti-oxidant in planten voorkomt), en 30% invertsuiker en als reststof als flavonoiden.

Jeneverbes nooit medicinaal of in grote hoeveelheden in gerechten gebruiken bij zwangerschap en ernstige nierziektes.

ANDER GEBRUIK

Natuurlijk om er mee te koken gebruikt. Uiteraard ook al zeer lang gebruikt om soorten sterkedrank en likeur mee te maken. Daarnaast werd vlees (vooral hammen ) gerookt in beukensnippers met jeneverbestakken en bessen.

De gedroogde of verse blaadjes worden vaak samen met tijm, venkel, marjolein, en laurier gebruikt bij visgerechten en schaaps- en geitenvlees.

Verder kan men er jam meemaken en wordt het in Zweden gebruikt om er bier van te maken.

Geroosterd en vermalen wordt er een soort koffie mee gezet.

De gekneusde bessen zijn smaakmaker in vele vlees- en wildgerechten, inmaak en vele zuurkoolrecepten.

RECEPT

OPWARMENDE VRUCHTENZOETZUUR met verse jeneverbessen.

• 1/2 kilo fruit (pruimen, zwarte bessen, appel en kwee) in kleine stukjes
• 1/5 kilo rietsuiker of donkere basterdsuiker
• Puntje zout
• 4 verse jeneverbessen, platgedrukt
• 1 klein uitje, gesnipperd
• Stuk verse gember, geraspt
• 1 teentje knoflook, fijngehakt
• 1 glas appelsap
• 30 cc appel-azijn
• 3 kruidnagels
• 1 pijpje kaneel
• Wat roosmarijn naalden
• Verse marjolein

Snij het fruit fijn en vermeng het met de zout en suiker en meng er de platgedrukte jeneverbessen door. Laat een half uur afgedekt staan. Maak nu de ui, gember en knoflook fijn. Meng alles in een pan met de azijn en het sap. Breng samen met de kruidnagels, kaneel en andere kruiden aan de kook. Laat alles in zeker 30 minuten zachtjes kokend al roerend inkoken.

Doe het kruidige zoetzuur in afsluitbare, schone potjes. Sluit ze en laat ze helemaal koud worden.

Smaakt heerlijk als broodbeleg, maar ook bij groente-gerechten en vlees.

De hoeveelheid verse, jonge(minstens rode) jeneverbessen kan men vergroten tot een stuk of tien en na proeven soms wel veel meer. In Noorwegen en Zweden geoogste verse maar rijpe jeneverbessen kan men alleen al met bijvoorbeeld een appel tot zoetzuur verwerken.