Wilde Gagel = Myrica gale is een bladverliezende struik uit de gagelfamilie (Myricaceae). Wilde Gagel komt voor op natte, zure, venige grond op heidevelden, in moerasbossen en laagveenmoerassen. En staat ook vaak in duinen. Soms vormt het dichte gagelstruwelen, vooral op plekke waar andere bomen en struiken het niet goed doen. Wilde Gagel hoort van nature thuis in Noord-Amerika en Noordwest-Europa. Het was een beschermde plant in ons land. Ondanks dat het die status niet meer heeft komt het in veel streken in Nederland niet voor. Ook in België vindt men Wilde Gagel alleen in de Kempen.

De aromatisch geurende, wat ijle struik wordt niet hoog, maximaal 0,6-1,5 m. De 2,5-4 cm lange bladeren zijn omgekeerd eirond-lancetvormig en aan de top vaak getand. Aan de onderzijde van het blad zitten harspuntjes met harsklieren. Deze klieren produceren etherische olie. De bladeren smaken daardoor bitter.

De wilde gagel bloeit in april en mei. De goudkleurige of beter gezegd bruingoude katjes met groene schutbladeren verschijnen voor of vrijwel gelijk met de bladeren aan de twijgen. De mannelijke katjes zijn langwerpig, de vrouwelijke meer gedrongen. De schubben = zijn de schutbladen van de vrouwelijke bloemen vallen niet af en zijn met de vruchten vergroeid. De vrucht is een platte steenvrucht. In tegenstelling tot de Wasgagel = Myrica Caroliniensis hebben de vruchten geen waslaag. Ook de wasgagel is een nu hier in het wild voorkomende struik uit de gagelfamilie, alleen komt deze van oorsprong uit Amerika.

Meer informatie over Wilde Gagel: https://wilde-planten.nl/wilde%20gagel.htm

De Wilde Gagel is een waardplant voor vele nachtvlindersoorten en een voedselplant voor bijen, dagvlinders en vele andere insecten.

AANPLANT

Je kunt Wilde Gagel als plant het beste in de winterperiode als het niet vriest aanplanten als je een natte plek hebt in de schaduw of halfschaduw hebt. En je grond zuur en voedselarm en zeker vrij vochtig is. Door jaarlijks turf en geen mest in welke vorm dan ook rond de plant te strooien kan je zorgen dat de grond geschikt blijft als groeiplek voor Wilde Gagel. Heb je een rijke kleigrond of juist droge zandgrond zou ik niemand aanraden daar Wilde Gagel te planten. Want Wilde Gagel groeit van nature op voedselarme, vochtige, zure grond als op heidegebieden en moerassen. Prijs van een Gagelstruikje van redelijke grootte (rond 60 cm) ongeveer 7 euro.

MEDISCH

De struik werd vroeger gezien als medicinale plant, maar ook als een (kwalijke) toverplant. Het werd bijvoorbeeld bij kiespijn. Gagelbladeren werden gebruikt bij huidziekten. Ook gebruikt bij Dysenterie en tegen parasieten.

INHOUDSSTOFFEN

De bladeren zijn giftig en bevatten 0,4% etherisch olie met Cineol en Dipenteen. Een ester van hoog-monoculaire vetzuren en flavonoiden als Myricetrin.

• Myricetrin is een sterke anti-oxidant en wordt tegenwoordig tegen onder andere huidkanker gebruikt.

Oppassen: de twijgen van de wilde gagel schijnen naast een slaapverwekkende kwaliteit ook een sterk hallucinerende werking te hebben. De plant is Abortief, dus zeker niet gebruiken bij zwangerschap.

NUTTIG GEBRUIK

De plant is insecten-werend (tegen motten, maar ook vliegen en muggen) en ook de bast werd vaak gebruikt bij het leerlooien. Als verfstof werden de gele vrouwelijke bloemknoppen en de bast gebruikt. Verder werd gagelwas gebruikt om kaarsen te maken en werd gagelwas vaak gemengd door zuivere bijenwas voor (kerkelijke) bijenwaskaarsen.

KEUKEN

WILDE GAGEL werd in bier gebruikt voor de houdbaarheid voordat hop die functie kreeg.  Tegenwoordig wordt het zo nog in België in het biologische bier Gageleer gebruikt. Ook de bierbrouwerij Jopen maakt bier met gagel. Kijk voor meer informatie op: https://www.jopenbier.nl/bieren/jopen-koyt/ en https://www.gageleer.be/gageleer-original/kaas

Net als het gagelbier past gagel bij groot rood vlees, kaas met een sterke smaak en mosselen.

DE GRUIT

Gagel was een bestanddeel van “de Gruit” waarmee bier voor en in de Middeleeuwen op smaak en dus bitterder en houdbaar werd gemaakt. Op “de Gruit” werd belasting geheven en was vaak een van de belangrijkste inkomstenbron van overheid en kerk. Toen hop de functie van “de gruit” begon over te nemen, werd er ook vaak op hop in bier belasting geheven. En nog steeds verdient onze overheid nog steeds ruim van het bier, die wij drinken. De samenstelling van “de gruit” verschilde vroeger vaak, maar er zat vrijwel altijd gagel in. Daarnaast meestal ook rozemarijn, salie, duizendblad en laurierbessen.

In Denemarken gebruikt men het voor Porsesnaps = Gageljenever. Pors is of was vaak ook hier de plaatselijk naam voor Wilde Gagel.

Ondanks verbod op het gebruik van de hars uit gagelstruiken is die toch lange tijd als kruid en dan vooral de jonge twijgen gebruikt.

Gagel is vers en gedroogd beperkt in Europa als goedkoop kruid gebruikt in de keuken, maar altijd in zeer kleine hoeveelheden wegens de sterke bitter smaak. Ook werd er soms thee mee gezet, maar ook deze thee is wel licht giftig.