Artisjok is een eetbare distel, uit de familie van de Composieten. Het is naaste familie van de Kardoen die ook als groente wordt geteeld. Artisjok is altijd al een zeer decoratieve plant, die wel 1 a 1½ meter hoog kan worden en best wat ruimte nodig heeft. Voor een plant moet je toch zeker goed bemeste grond van 80 bij 100 centimeter rekenen. De plant is afkomstig uit Zuid-Europa, dus kan niet echt tegen veel koude en vorst. Toch kan je hier als je over een warme tuin geschikt en zeker op een warme zomer een heerlijke bloemknop oogsten. De onrijpe bloemhoofdjes en de vlezige bloembodem kan je eten, na ze een tijdje te hebben gekookt. Boven aan de plant vormt zich een grote bloemknop van zeker 10 tot 15 cm. Op de andere scheuten vormen zich nog enkele kleinere bloemknoppen.
Van een plant kan je een paar jaar bloemknoppen oogsten, maar na drie jaar kan je beter van de plant scheuten stekken, die dan weer tot grote planten kunnen uitgroeien. Dus als je eenmaal een artisjokplant hebt, kan je altijd er meer en nieuwe mee kweken. In de winter kan je de plant beter terugsnoeien tot 30 cm. De twijgen tegen elkaar binden, in stro verpakken en er een plastic zak overzetten en die onder dichtbinden. In maart maak je dan het pakketje weer open en gaat de artisjok weer gewoon uitlopen. Wel moet je een artisjok op een warme, zonnige plek planten. Ook op een plek die niet in het water komt te staan. De grond moet stevig bemest zijn en elk jaar geef je de artisjok weer extra mest. Mulching werkt ook goed.
KWEKEN van Artisjok is wel wat werk, maar het oogst altijd prachtig in je (moes-)tuin met zijn grijze diep ingesneden blad. En zo kan je wel verse artisjok eten.
De eerste keer moet je of een stek organiseren of een aantal artisjokken zelf zaaien. Onder warm glas of achter een op het zuiden gelegen venster moet je dat wel nu tot uiterlijk februari-maart doen, anders kan je dit jaar geen artisjok in september – oktober meer oogsten. Zaai drie plantjes bij elkaar en houd alleen de sterkste over. Het zaad is nooit zaadvast, dus je moet altijd selecteren. De Grote Groene van Laon is een prima ras, maar ook met Violette (staat meestal in Bretagne) hebben we goede resultaten gehad.
Na de oogst van een bloemknop, snij de stengel zo ver mogelijk weg. Oogst de bloemknopen wel voordat ze echt opengaan, want dan worden de blaadjes snel stug en erg vezelig.
Tien stuks zaad voor goede artisjok (eco) kosten ongeveer 1,50 euro.
Een plant die hier in het wild groeit en op artisjok lijkt is de Moesdistel: http://www.nederlands-dis.nl/dis/hoofdgerecht/moesdistel-een-zeer-gebruiksvriendelijk-wilde-groente-uit-de-natuur-of-je-tuin/
De moesdistel kan je ook in je tuin of voedselbos aanplanten, voor zaad kijk op https://www.cruydthoeck.nl/snelbestellijst .
INHOUDSSTOFFEN en MEDISCH GEBRUIK
Vergelijkbaar met kardoen.
Het blad van beide planten bevat stoffen uit drie verschillende groepen:
- sesquiterpeen-bitterstoffen tussen 0,5 en 5%, waarvan Guajanolide en Cynaro-pikrine.
- caffeoyl-chinazuur in verschillende vormen
- flavonoide van het lute-oline-soort
Beide planten worden medisch gebruikt bij maagproblemen, vooral die waarbij vermindering van de galproductie zinvol is. Ook gebruikt bij galproblemen.
EETBAAR
Jong blad en kleine jonge bloemknop: beide rauw in een marinade. Jonge, nog niet ontwikkelde bloemknop (van een van de zijscheuten) bevat dan ook nog geen “hooi” . Kan zelfs in dunnen plakjes worden geschaafd en dan in een salade worden verwerkt.
Jonge bloemknoppen (ook nog steeds zonder “hooi”) kunnen doormiddel of in partjes worden gesneden en dan gebakken en eventueel verder gaar gestoofd worden.
Grote bloemknoppen bijsnijden en knippen en in water met wat citroensap en zout gaarkoken. De bloemblaadjes en na verwijdering van het “hooi’ de bloembodem kan gegeten worden. Vaak met een sausje van olie/azijn of met een mayonaise of kruidensaus.
RECEPT
GEBAKKEN VOORJAARSGROENTE
- Ruim 1 kilo aan groente (liefst zo uit je tuin), zoals jonge courgette (liefst met bloem), jonge worteltjes, bosuitjes, kleine raapjes, radijsjes, jonge bietjes, kleine violette jonge artisjokken en nieuwe aardappelen.
- 8 eetlepel olijf- of raap-olie
- Verse peterselie en koriander
- Peper en zeezout uit de molen
- Wat geraspte nootmuskaat en/of gekneusde koriander
Maak de groente schoon, spoel ze af of schraap ze onder water schoon.
Laat de raapjes en radijsjes heel, of als ze wat groter zijn snij ze in de lengte doormidden. Snij jonge bietjes in partjes, worteltje doormidden (het liefst met nog wat groen eraan), de courgettes in stukjes of met een bloem in de lengte doormidden snijden. Snij het groen van de bosui af en de bosuitjes al gelang naar hun grootte doormidden of in vieren. Van de artisjokken laat je eventueel een centimeter of 5 van de steel zitten. Verwijderd het buitenste blad en knip de bloemblad punten af. Snij de artisjokken in achten en als laatste de nieuwe aardappels in tweeën.
Bak in een pan met een dikke bodem de aardappels en artisjokken 5 minuten in de olie op een middelhoog vuur aan. Voeg dan de rest van de groente toe en bak alles, terwijl U voortdurend roert, in maximaal 12 minuten beetgaar.
Snij intussen het uiengroen in ringetjes en knip de gewassen peterselie fijn (zo 2 handen vol).
Breng de gebakken groente op smaak met peper, zout, nootmuskaat en gemalen korianderzaad.
Strooi net voor het serveren de peterselie en de uienringen over de groente. Men kan dan wat smakelijke olijfolie of echte sesamolie over de groente druppelen.
GENIETEN VAN JE EETTUIN/VOEDSELBOS : NATUUR-KEUKEN
