PASTINAAK

Voordat de aardappel een prominente plaats in ons dagelijkse eten had, waren pastinaken een belangrijk wortelgewas in ons gewone eetpatroon.  Dat veranderde in de loop van eeuwen.  In de 18de eeuw werd het vrijwel alleen nog als voedergewas geteeld. Vaak noemde men die toen “moren”.

Toch is men dit oorspronkelijke inheemse gewas blijven eten. Pastinaak is goed te bewaren en kan dus het hele jaar gegeten worden. Gewoonlijk wordt pastinaak tussen oktober en begin april geoogst.  Omdat er veel minder selectiewerk op de pastinaak heeft plaatsgevonden is het nu een vrijwel probleemloos te telen gewas met een heel eigen smaak. Deze zou je kunnen omschrijven als aromatisch, tamelijk indringend, ergens tussen winterwortel en aardappel liggend. Het heeft ook iets weg van knolselderij, maar is zeker zoeter en sommigen vinden dat het naar anijs smaakt.

Pastinaak is een schermbloemige plant en familie van wortel.Wilde pastinaak kan men zeker ook overal in de Lage Landen in de vrije natuur ( meer aan de kust) vinden.

PASTINAAK kan in een kleine moestuin of stadstuin al gekweekt worden. Ook voor permacultuur en bij een voedselbos is het een dankbaar gewas.

TEELT uit zaad

De pastinaak wordt doorgaans in de tweede helft van april gezaaid. Bij vroeger zaaien gaat de plant al in het eerste jaar bloeien. Pastinaak wordt pas in november geoogst. Later oogsten in december of zelfs januari is ook mogelijk omdat de wortel zelfs bij strenge vorst in de grond niet dood vriest. Als de grond dus niet bevroren is kan men pastinaak oogsten.

Vroege teelt (met risico van bloei): zaaien in eind februari t/m april, oogsten in juni t/m september

Normale teelt (aanbevolen): zaaien in eind april/mei, oogsten in eind september t/m maart

Herfst-teelt (geschikt voor jaarrond oogst): zaaien in juli, oogsten in december t/m maart

Op lichte gronden gaat de teelt het beste. Extra mesten is bij pastinaak niet nodig. Soms is een kali-rijke meststof nodig. Men teelde pastinaak vaak tussen vroege aardappels. Als de aardappels geoogst zijn, kan de pastinaak stevig doorgroeien en vormt dan royaal blad. Zaai in rijen van 35 cm. en gebruik elk jaar vers zaad, want de kiemkracht loopt snel terug. Oude rassen als Halflange van Guernsey en Lange ( witte) Holkruin bevallen prima. Per 1 m2 heb je 40 zaden, dus ongeveer 0.2 gram zaad nodig. Een 1 m2 pastinaak kan zeker 3 kilo wortel opleveren. Ongeveer 2 maanden na het zaaien de planten uitdunnen en op minimaal 60 cm. afstand van elkaar in een rij uitplanten.

INHOUDSSTOFFEN en MEDISCH GEBRUIK

Pastinaak bevat: Etherisch olie met daarin beperkt Myristicine. Verder alifatische esters, dus koolwaterstoffen zonder aromatische ringstructuur, zoals butylbutyraat, kexylbutiraat, vaak veel octylbutyraat en octenyl-butyraaat. Ook zit er cumarine, fura-nocumarine als Imperatorine en Xanthotoxine. Verde  iso-pimpinelline en Umbelliferonin.

Wordt medisch gebruikt bij maag- en darm-problemen. Het blad wordt ook nog gebruikt bij nier- en verteringsproblemen.

• Myristicine is een hallunicerende smaakstof die ook in nootmuskaat, peterselie, wortelen en dille zit.

GEBRUIK in de KEUKEN

Men kan pastinaak als wortel verwerken. Pastinaak is net als aardappel te bakken en te gratineren, maar er bestaan ook oude recepten voor soep en eenpansgerechten & stamppotten. Het groen van pastinaak lijkt een beetje op selderieblad.

• Pastinaak kan ook rauw (geraspt of fijn-gesneden) worden gegeten in salades
• Gekookt als wortelen als groente
• In plakjes schaven en frituren als chips
• In lange repen snijden of schaven, smoren in olie of boter met wat ui en knoflook
• In gestoofde gemengde groente in blokjes of julienne gesneden bijvoorbeeld samen met pompoen en wortel
• In water koken en als puree verwerken
• Zowel in gebonden als heldere groentesoep

RECEPT

MORENSTAMP

Onder die naam trof ik pastinaakstamppot aan, zowel in de Achterhoek als elders in het oosten, maar zeker ook in het zuiden in Limburg.

• 1 kilo bloemige aardappel
• 1 kilo pastinaak
• 4 bosuitjes
• Lange peper of zwarte peper
• 250 gram rookspek (in blokjes)
• Zout
• Eventueel wat boter

Schil de aardappel en pastinaak, snij de groentes in blokjes. Kook in water met zout in 25 minuten gaar. Giet het vocht dan af, maar bewaar dat.

Bak de spek uit, bak als laatste de bosui in hetzelfde vet ( dus vis de spek eruit) licht aan. Voeg alles bij de gekookte pastinaak en aardappel.

Roer of stamp alles goed door elkaar. Is het te droog voeg dan nog wat kooknat toe. (bewaar het overgebleven kooknat voor een soep voor de volgende dag). Royaal peper erover en eventueel nog wat zout.

Vaak geserveerd met rookworst (die men de laatste tien minuten met de aardappels/pastinaken laat meekoken). Grove mosterd past hier goed bij.

• Lange peper werd vroeger vanuit onder andere Indonesië door de VOC geïmporteerd. Deze pepersoort was eerder populair dan gewone witte of zwarte peper. De smaak is rijker en minder scherp dan gewone peper en combineert deze met een lichte kruidnagelsmaak.