Kleefkruid is kruid dat de meeste kinderen die in een enigszins natuurrijke omgeving opgroeien wel bekend is. Het is een heerlijk kruid voor plaagspelletjes, of je kan met de afzonderlijke blaadjes allerlei tekeningen op je kleren aanbrengen…

Zijn medicinale eigenschappen zijn een beetje in de vergeethoek geraakt.  In de tuin wordt het plantje als nauwelijks meer dan een hardnekkig onkruid beschouwd, maar er valt heel wat over te vertellen.

BOTANISCH

Galium aparine – Kleefkruid

Het is een éénjarige plant uit de familie van de sterbladigen (Rubiaceae), net zoals het Lievevrouwebedstro, dat trouwens ook tot het geslacht Galium, Walstro, behoort.

Kleefkruid is een plant die te vinden is op vochtige tot droge, zeer voedselrijke, omgewerkte grond in loofbossen en struweel, in akkers en op vaak half-beschaduwde plaatsen.

De plant ontkiemt in het vroege voorjaar. Er vormen zich dunne, op doorsnede vierkante stengels, die heel erg slap zijn. Zonder steun ligt de plant op de grond. Zowel de stengels als de blaadjes zijn echter bezet met overvloedige, korte en stijve haartjes, die maken dat de plant op elke enigszins ruwe ondergrond als het ware vastkleeft. Hierdoor is het plantje in staat zich langs planten of hekken en gaas ‘omhoog’ te werken. Het kan zo tot een hoogte tot 120 cm uitgroeien.

De smalle, lancetvormige blaadjes staan in kransen van zes tot acht rond de stengels.

De plant bloeit van juni tot oktober, met kleine onopvallende witte bloemetjes. Daarna vormt de plant bolvormige zaaddoosjes.

ONKRUID

Op akkerland was het kleefkruid één van de meest gevreesde eenjarige onkruiden. Deze plant kan tot een belangrijk verlies aan opbrengst en kwaliteit leiden. Daarbij overwoekert het de gekweekte gewassen en drukt ze naar beneden. Zo worden deze vatbaarder voor ziekten en plagen.

Kussens van kleefkruid kunnen maaidorsers compleet lamleggen. Men heeft zelfs bij tarwe opbrengstverliezen tot 36 % genoemd.  De oogst moet echter ook nog eens bijkomend geschoond en gedroogd worden. De massa groene stof verhoogt de vochtigheid.

De zaden van kleefkruid vormen de belangrijkste organische verontreiniging van graangewassen. Zo mogen deze niet meer als voedingsgraan voor de mens verkocht worden als er kleefkruidzaad in voorkomt. Dan kan dit alleen nog als diervoer op de markt verkocht worden. Toch kan men wel in een pak graan een paar kleefkruidzaden aantreffen.

In de intensieve landbouw gelden erg strenge regels (in elk geval in Duitsland) voor de bestrijding van kleefkruid. Bij erg gevoelige teelten moet men het onkruid bestrijden vanaf het ogenblik dat er één plant per tien vierkante meter voorkomt. Zo niet kan de plant zich in de volgende jaren door de zaadvorming van wel 300-400 zaden per plant zich onbegrensd vermeerderen.

IN JE TUIN

In een klassieke moestuin zal men dit plantje zeker niet kweken. Wanneer je de beschikking hebt over een grote, wat natuurlijkere tuin, zal het kruid zich zeker spontaan hier en daar vestigen. Vooral onder de beschutting van struiken en heggen doet kleefkruid het zeer goed.

Als je maar een kleine tuin hebt, zou je kleefkruid (net zoals brandnetel en zevenblad) in het wild kunnen oogsten, natuurlijk op een plek ver van uitlaatgassen en andere verontreinigingen.

Het oogsten doe je trouwens vlak voor, of bij het begin van de bloei van het kruid, dus eigenlijk van half mei tot eind juli. In die periode kan je het gedeelte van je oogst dat je niet vers gebruikt, op een droge, warme en donkere plaats drogen. In augustus kan je eventueel nog oogsten voor direct gebruik, maar het kruid zou ik dan niet meer drogen en bewaren. Voor het medicinale gebruik is het verse kruid verre te verkiezen boven het gedroogde. Daarnaast tref je in de winter vaak op een beschutte plek verse kleefkruid uitlopers aan.

AANPLANTEN

Als je geen kleefkruid in je tuin hebt, en het toch zelf wil kweken, zal je in het wild op zoek moeten naar zaad. Zoals met de meeste ‘wilde’ zaden kies je er best voor om die zaden onmiddellijk uit te zaaien. Als men éénmaal het kruid in je tuin hebt, zal je het in de regel niet meer moeten zaaien, hooguit het teveel weg-wieden. Dat wieden is trouwens heel gemakkelijk, het kruid zit maar met een paar dunne worteltjes vast in de grond, maar zorg er wel voor dat je dit tijdig doet, voor het kruid zaad gevormd heeft (wat in de loop van de zomer gebeurt).

Medicinaal Gebruik

Inhoudstoffen

(Iridoïd-)glycosiden, waaronder monotropeane, asperuloside en aucubine. Verder Fenolzuur, Flavonoïden, Looistoffen en ander complexe suikerverbindingen.

Eigenschappen: vocht-drijvend, eetlustopwekkend, ontstekingsremmend. En het stimuleert de lymfe-drainage en bloedzuiverend. In de literatuur komt men wel tegen dat kleefkruid als “alteratief” wordt gebruikt.

Alteratieven zijn stoffen die het gezond functioneren van het lichaam of van een orgaansysteem ondersteunen. Men weet eigenlijk nog niet precies op welke wijze elk van deze kruiden deze functie vervult, maar in elk geval sturen ze de stofwisseling zodanig aan dat verschillende functies van organen wordt gestimuleerd, gaande van voeding tot eliminatie van afval.

Sommige van deze kruiden ondersteunen de nieren, longen, lever en huid bij het verwijderen van afvalstoffen, anderen zullen eerder de spijsvertering ondersteunen of een anti-microbiele werking hebben, en van nog anderen is het precieze werkingsmechanisme niet bekend.

Bij lymfeproblemen te denken aan gezwollen, ontstoken klieren (lymfadenitis), en met name bij tonsilitis (keelamandelontsteking) gebruiken natuurartsen vaak kleefkruid.

Kleefkruid is omwille van zijn verzachtende werking ook bruikbaar bij heel wat huidproblemen, vooral met droge huid.

Ook wordt het toegepast bij blaasontstekingen en andere problemen van de urinewegen, vooral indien die met pijn gepaard gaan. Het kruid wordt hier dan vaak gecombineerd met ‘demulcerende’ (de slijmvliezen verzachtende) kruiden.

Natuurlijk moet je nooit op eigen houtje kruiden voor genezing gebruiken. Raadpleeg altijd een (natuur-) arts.

Pas op: Door de aanwezigheid van cumarines mag kleefkruid niet samen met bloedverdunners worden gebruikt. Ook wie met plaspillen wordt behandeld gebruikt beter geen kleefkruid.

RECEPTEN

Ook in de winter als dan slechts weinig vers groen in de natuur of je tuin kunt vinden, is er nog altijd kleefkruid. We lopen er vaak te snel aan voorbij, maar ook nu kan men vers groen blad van deze plant oogsten. Het groeit vaak beschut onder heggen of grotere planten een eigen beschut leventje. Het blijft een sierlijke plant waar de blaadjes rond de stengels gerangschikt staan. De plant zit vol kleine weerhaakjes, maar als de deze blaadjes kookt verdwijnen die vanzelf.

KLEEFKRUIDSOEP

• 2 koppen groene of spliterwten
• 1 ui
• 1 prei
• 1 teentje knoflook
• 1 winterwortel
• 1/8 witte of savooiekool
• 2 eetlepels selderijgroen
• 6/10 liter groentebouillon
• 1 laurierblad
• 2 takjes tijm of wat gedroogde tijm
• Wat bonenkruid
• Wat donkere azijn
• Wat olie
• Zout & peper
• Wat ringetjes prei
• En beide handen vol kleefkruid

Week de groene erwten of spliterwten 12 uur voor. Zet ze op met de groentebouillon en kruiden en kook ze in zeker 2 uur helemaal gaar. Draai alles nu door een roerzeef.

Was de groente en snij het fijn. Bak deze behalve het selderijblad en kleefkruid in wat olie 5 minuten aan. Voeg het dan bij de erwtensoep en kook alles nog ongeveer een kwartier op een klein pitje. Voeg dan het kleefkruid en het selderijblad (fijngehakt) toe en laat nog een paar minuten doorwarmen. Is de soep te dik nog wat hete groentebouillon toevoegen.  De soep van het vuur af en op smaak maken met peper en zout en een paar druppels azijn.

Garneren met wat ringetjes fijngesneden groen van prei of bosui. Serveren met plakken vers boerenbrood.

 

Inspiratie onder andere op deze site:  https://annetanne.be/kruidenklets/biodiversiteit-in-je-tuin/

En meer informatie over kleefkruid: http://www.nederlands-dis.nl/dis/soep/uit-de-natuur-of-je-tuin-kleefkruid/