Smeerwortel = Symphytum officinale is best een gemakkelijk te herkennen plant: een harige stijve stengel, ruw behaarde lancetvormige bladeren die onderaan om de stengel vast zitten. Klokvormige bloemen in trossen hangend meestal licht tot donker-paars, soms maar niet zo vaak wit. Daarnaast kent smeerwortel een stevige wortelstok dik, sappig van buiten donkerbruin tot zwart, maar ìnwendig wit. Smeerwortel bloeit van mei tot na de zomer. De spruiten worden in het voorjaar gegeten, de bladeren en stengels gedurende de hele zomer. Smeerwortel wordt altijd voortdurend bezocht door bijen, hommels en andere insecten.

AANPLANT

Zaaien: april-juli, eerst op een warm plekje; als na 4 weken nog geen kieming is, dan het zaaisel een koude periode (koelkast) geven van 2-4 weken. Opnieuw in de warmte moet kieming volgen, anders het koelproces herhalen.

Vroeger werd smeerwortel als groente geteeld en in het voorjaar werd er over de uitlopers een grote bloempot gezet en verkreeg met zo gebleekte uitlopers/spruiten (echt een lekkernij!).

TUINGEBRUIK

Smeerwortel is vooral geliefd bij tuinders als meststof. Door zijn diep wortelgestel kan de smeerwortel diepe mineralen beschikbaar stellen voor andere planten. Het blad is rijk aan kalium, stikstof, fosfor en andere mineralen. De bladeren zijn ideaal om te mulchen, voor gier of vloeibare meststof te maken of als compostverbeteraar. Voor de bladproductie en mulching wordt vaak de Russische smeerwortel aanbevolen = Symphytum  Uplandicum met veel lichtere blauwe bloemen en een veel grotere bladproductie. De inhoudsstoffen van de Russsiche smeerwortel zijn vergelijkbaar met die van de gewone (hier inlandse) smeerwortel. Russische smeerwortel kan men net als Gewone Smeerwortel gewoon ter plekke zaaien. Heb je eenmaal de Russische Smeerwortel staan dan kan je door scheuren deze gemakkelijk vermeerderen.

De Russische Smeerwortel is waarschijnlijk een hybride vorm van Gewone en Ruwe smeerwortel afkomstig uit de Kaukasus, waar het onder andere als veevoer werd geteeld.

MEDISCH

Smeerwortel en dan vooral de wortel werd vroeger veel om medische doeleinden gebruikt, vooral bij wonden en beenbreuken. De plant werd gebruikt bij longproblemen.

INHOUDSSTOFFEN

De plant bevat tot 0,2% Pyrrolizidin-alkaloide zoals Echimidine, verder Symphytocynoglossine, Symphytine, Consolidine (een Glyko-alkaloide) Looistoffen, Slijmstoffen, Choline en sporen van etherische olie.

De wortel bevat 0,6 tot 0,8 % Allantoine, 0,3 tot 0,4 % Pyrrolizidin-alkaloide. Looi- en slijm-stoffen en Asparagine.

Pyrrolizidine alkaloïden kunnen bij grote hoeveelheden beschadiging aan de lever geven.

Dus gebruik van smeerwortel inwendig als medicijn lijkt ons sterk af te raden. We adviseren altijd alleen medisch planten in overleg met een bevoegde arts te gebruiken.

De laatste tijd zijn er weer vaak waarschuwingen over het inwendig gebruik van smeerwortel, dus ook als je deze plant eet. Bij grote hoeveelheden kan smeerwortel je lever beschadigen, dit komt door bepaalde stoffen die smeerwortel bevat. Maar bij een beperkt keuken-gebruik en een afwisselende keuken loopt men dat risico waarschijnlijk nooit.

EETBAAR

Keuken gebruik: De jonge spruiten als asperges of zo in een salade.

De jonge bladeren smaken lekker gestoofd met peper, zout en room. Ook gesmoord in boter of vet eerst door de bloem gehaald smaken stukjes blad en steel lekker. Samen met zevenblad en brandnetel en/of dovenetel kan je lekkere groente-gerechten met smeerwortel maken.

Het jonge blad is ook rauw eetbaar en zeer proteïne- en vitaminerijk! Geschilde wortels zijn lekker in de soep en geroosterd kan het samen met paardebloem- en cichoreiwortel een lekkere koffie geven.

RECEPT

SMEERWORTEL SOEP

• 1 ui gesnipperd
• 25 gram boter of wat olie
• Een halve eetlepel bloem
• 1 liter groente-bouillon
• 1 liter maat vol smeerwortelbladeren
• Wat kerriepoeder
• 4 eetlepels Turkse yoghurt of zure room

Bak de ui aan in de boter in een soeppan. Voeg als de ui begint te kleuren de kerriepoeder erbij en laat die even meebakken. Dan de bloem bij de ui voegen, ook even doorwarmen. Langzaam de bouillon erbij terwijl men goed roert. Voeg dan de smeerwortelbladeren fijn gesneden toe en laat de soep een half uur op een laag vuur doorkoken. Naar wens verder op smaak maken. Eventueel wat bloemetjes van meizoentjes bij het serveren toevoegen om de soep op te vrolijken.

Croutons smaken er lekker bij. Voeg op het laatst wat yoghurt of zure room aan de soep toe.

ANDER GEBRUIK en recepten op: http://www.nederlands-dis.nl/dis/soep/uit-de-natuur-of-uit-de-tuin-smeerwortel/

Zoals smeerwortel in beignet-beslag, of ter vervanging van spinazie in veel recepten.