
Valeriaan = Valeriana Officinalis is een overblijvende plant die tot 170 cm hoog wordt, uit de eigen familie van de Valeriaan-achtigen. Het groeit recht omhoog en heeft een holle ronde stengel, die overlangs is gegroefd. Dit wel controleren voor je de wortel oogst, want alleen als de plant deze groeven heeft, is het medicinaal werkzaam. De stengel is onvertakt en de bladstelen staan tegenover elkaar, de bladeren zijn licht-getand. De roze-witte bloemschermen staan in schijnschermen. De wortelstok is kort en stomp, de lange uitloper geeft na het drogen een kenmerkende (smerige) lucht af. De bloeitijd is van mei tot augustus. De plant heeft een voorkeur voor vochtige plaatsen, weilanden, langs sloten en in vochtig kreupelhout. De bloemen hebben een prettige, zachte geur.
Het is een algemeen hier voorkomende wilde plant. Men vindt het vaker in het binnenland dan dicht langs de kust van Nederland en België. En dan vooral op natte plekken, langs beken en waterlopen. Groeit ook op natte bosranden.
In de kloostertuinen hier al in de Middeleeuwen veel verbouwd en gebruikt voor culinaire en medische doeleinden. Vanaf de 18e eeuw gebruikt voor zijn rustgevenede kwaliteiten. Pas in 1966 is vastgesteld dat de daarvoor verantwoordelijke stoffen in valeriaan “de valepropriaten” zijn.
Valeriaan is een belangrijke dracht- en waard-plant: nectar en stuifmeel voor bijen, hommels, maar ook voor vlinders en vele andere insecten.
AANPLANT
Het heeft warmte-kiemend zaad dat meestal in een licht vochtige omgeving bij 20 graden snel kiemt. Soms laat echter de kieming op zich wachten. Zelf heb ik het meestal ter plekke gezaaid, het zaadbed licht vochtig gemaakt en met heel weinig zand afgedekt. Zaaien maart – april onder glas en dan eind mei uitplanten op minstens 50 x 50. Een wat nattere, maar wel zonnige standplaats langs een vijver, beek of sloot heeft de voorkeur. In pot te koop 9×9 vanaf ongeveer 1,75 euro per stuk.
VERZAMELEN
De wortelstok van planten, die minstens dan 2 of 3 jaar oud moeten zijn wordt in de herfst verzameld. Men snijdt dan slechts een deel van de wortel af. Na het uitgraven, afsnijden, schoonsnijden de wortel goed wassen. Daarna in stukken snijden en die in bak-of droogoven drogen. Na het drogen in een potje niet in het licht en op niet vochtige plek bewaren.
Ook het blad en de jonge uitlopers kunnen verzameld en gedroogd worden.
MEDISCH
Gebruikt om zijn rustgevende kwaliteiten.
Om (medicinale) thee te zetten kan men het beste stukjes gedroogde wortel en blad 6-8 uur in lauwwarm water aftrekken en dan op drink-temperatuur na zeven opdrinken. Dus nooit koken of op hoge temperatuur aftrekken. De smaak van pure valeriaanthee is niet aangenaam, men kan wel munt en linde of kamillethee erdoor mengen. Valeriaan nooit te lang na elkaar gebruiken en zeker niet (in het bijzonder voor ouderen) in combinatie met andere rustgevende medicatie.
Bij ernstige en medische klachten kan men beter een arts raadplegen.
INHOUDSSTOFFEN
Valeriaanwortel bevat 0,3 tot 0,8% etherische olie, de zogenaamde valeriaan-olie. Deze bevat monoterpenen als Borneol, Bornylacetaat, Bornyllisovaleraat, Carvyl-acetaat, 1,8-Cineol, p-Cymene, Kamfeen, Kamfer, Fencheen, Mycreen, Myrten-olie. En verder Sesquiterpenen als beta-bisaboleen, gamme-cadineen,beta-elymeen, Faurinon, Valeranon, Valerenaal, Veleronol, Valerylisovaleraat, maar ook zeer vlichtige sesquiterpenzuren als Acetoxyvalereenzuur, Hydroxyvaleraanzuur en Valeraanzuur. Verder Fenolcarbonzuren als Chlorogeen- en Koffiezuur, als trans-hesperidinzuur, Valepotriaten (0,5 tot 2 % in droge stof) met 50 tot 80% Valtraat en afgeleide stoffen daarvan.
EETBAAR
Jong vers blad en uitlopers kunnen als kruid in salades, soep, kruidenzout en smoothies gebruikt worden. Ook de bloempjes kunnen zo gebruikt worden.
RECEPT
Geruststellende kruidenlikeur ( lijkt best een beetje op absint-recept)
1 theelepel tijm, Roosmarijn, 4 salieblaadjes, 4 kardemonzaden, 2 laurierbladen, 1 staafje kaneel, 2 steranijszaden, 1 theelepel valeriaan-wortel vermengen in een licht gezoete oplossing van 20 gram rietsuiker in een halve liter kokend water. Samen rustig laten afkoelen en hier ¾ liter brandewijn van 40 % toevoegen.
En vervolgens 1 theelepel eucalyptusblad, 1 theelepel bijvoet, 1 theelepel citroenmelisse ( en eventueel ook nog wijnruit), 1 theelepel hop, net zoveel hysop, eventueel net zoveel absinthalsem toevoegen. En een maand op een donkere , niet te warme plek aftrekken.

Daarna zeven en eventueel een keer distilleren.